تیشه بخش کشاورزی بر ریشه ذخایر آبی کشور
در شرایطی که بحران آب بیش از همیشه گریبانگیر کشور شده، بخش کشاورزی با مصارف کنترل‌نشده و دور از منطق به این شرایط دامن می‌زند، طبق آمار ۸۹ درصد آب کشور در این حوزه مصرف می‌شود که باتوجه به بهره‌وری پایین و هدررفت بالای مصرف آب در تولید محصولات، عدد بالایی است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی “هلدینگ سرمایه گذاری برشا” آخرین وضعیت منابع آبی کشور نشان می‌دهد که در شرایط فعلی ۸۶ درصد آب تجدیدپذیر کشور به مصارف کشاورزی، صنعت و خدمات و شرب و بهداشت می‌رسد، بالغ بر ۸۹ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف. از سوی دیگر ۵۵ درصد کل آب مصرفی کشور از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود، این در شرایطی است که در ۱۶ استان کشور بیش از ۶۰ و هشت استان بیش از ۸۰ درصد مصارف آب خود را وابسته به آب زیرزمینی هستند.
در شرایطی که بیش از ۹۱ درصد از ۱۰۷ میلیون تن محصولات زراعی و باغی سال ۱۳۹۸ – ۱۳۹۷ با مصرف آب سطحی و زیرزمینی تولید شده که بیانگر وابستگی بیش از حد پایداری کشاورزی به منابع آبی است، همچنین حجم مصرف بخش کشاورزی از منابع آب سطحی و زیرزمینی ۸۸ میلیارد مترمکعب بوده که بایستی به ۶۰ میلیارد مترمکعب (معادل ۳۲درصد) کاهش یابد.
بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی در بخش آب کشور در شرایط فعلی حدود ۱.۳ کیلوگرم بر مترمکعب تعیین شده که هدف گذاری افق ۱۴۰۴ معادل ۲.۲ کیلوگرم بر مترمکعب است، نتایج نشان می‌دهد امروزه سهم تولید گروه‌های غذایی مورد مصرف انسان در سراسر جهان برابر با چهار میلیارد تن است، اتلاف مواد غذایی تولید شده در جهان سالانه حدود ۴۰ درصد تخمین زده می‌شود. اتلاف مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه بیشتر از نوع ضایعات مواد غذایی است ولی در کشورهای توسعه یافته بیشتر از نوع دوریزهای مواد غذایی بوده و ایران از جمله کشورهایی است که هر ساله درصد بالایی از مواد غذایی تولیدی را به هدر می‌دهد که حدود ۳۵ درصد تخمین زده شده است.
عمده دلایل اتلاف مواد غذایی شامل مدیریت ناکارآمد، سیستم برداشت قدیمی و ضعیف، راندمان پایین برداشت محصولات، سیستم‌های نگهداری ضعیف مواد غذایی خشک کردن، سردخانه و …، سیستم و ساختار بازاریابی ناکارآمد و نظایر آن است. مطابق با گزارش وزارت جهاد کشاورزی، اتلاف مواد غذایی سبب هدر رفت سالانه بالغ بر ۱۵ میلیارد مترمکعب منابع آب سطحی و زیرزمینی در بخش مصارف کشاورزی شده، این بدان معنی است که سالانه حدود ۱۸ درصد از آب مصرفی بخش کشاورزی بیهوده مصرف می‌شود.
فرسوده بودن ماشین‌آلات، کشاورزی سنتی، عدم ارائه الگوی کشت مناسب و یا بی‌توجهی به اجرای الگوی کشت، ناعادلانه بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از علل اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات کشاورزی در کشور به شمار می‌رود و اجرای کشت قراردادی در تمام محصولات راهبردی، واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی و خرید تضمینی و نوسازی ماشین‌آلات و استفاده از تکنولوژی در کاهش هدررفت محصولات نقش دارد.
وضعیت منابع آب زیرزمینی کشور گویای گسترش فروچاله و فرونشست در بیش از ۳۰۰ دشت کشور است، اکنون ۹۰ درصد برداشت از منابع زیرزمینی کشور در محدوده‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی انجام می‌شود، از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی ۶۹ درصد بهره برداری در مناطق ممنوعه بحرانی و پیشنهاد ممنوعه بوده، ۱۹ درصد در مناطق فاقد پتانسیل و تنها ۱۲ درصد مربوط به مناطق آزاد بوده است و بیش از ۹۱ درصد کل محصولات کشاورزی در ایران اعم از زراعی و باغی آبی هستند.
وابستگی به آب زیرزمینی در هشت استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، فارس، یزد، هرمزگان، البرز و همدان بیش از ۸۰ درصد است و نزدیک به ۹۸ میلیارد مترمکعب از ۱۱۴ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر کشور در کشور مصرف می‌شود، در شرایط فعلی که منابع آب‌های سطحی نیز محدود شده است باید در حفظ منابع زیرزمینی تلاش بیشتری شود در غیر این صورت شاهد افزایش فرونشست‌ها و معضلات کثیری هستیم